Râbıtanın Tarihî Gelişimi, Tanımı ve Fıkhî Hükmü

Başkasıyla kurulan bağ anlamına gelen râbıta tarikat ehli tarafından mürşitle bağlantı kurmak mânasında kullanılmıştır. Râbıta Nakşibendîler ile özdeşleştirilmekte ve genel olarak onlar başlatıldığı kabul edilmekteyse de yaptığımız araştırma bunun tam doğruyu aksettirmediğini göstermektedir. Nakşîbendiler haricinde çok sayıda tarikatta bilinen uygulanan mürşit râbıtası ilk dönemlerde şeyhe muhabbet duymak onu örnek almak şeklinde başlamış, daha sonra şeyhin sûretini ondan feyz geldiğini düşünmeye evrilmiştir. İlk zamanlarda özel bir ders verilmeyip sadece belli başlı müritlere tavsiye edilirken sonraki tasavvufî hayata yeni girenlere verilen haline dönüşmüş, pek seyr u sülûkün en esaslı yollarından biri edilmiştir. Bu durum zamanla abartılmış, havâtırı def etmek gerekçesi namaz zikir esnasında da düşünülmesini isteyenler çıkmıştır. bazı âlimlerin tepkisini çekmiş aleyhinde söz söylemelerine, reddiye mâhiyetinde risâleler yazmalarına neden olmuştur. Buna mukâbil aleyhine yapılan konuşmalar, yazılan eserler râbıtayı savunmak amacıyla birçok eser telif edilmesine yol açmıştır. Özellikle son iki yüzyılda bu tartışmalar halen devam etmektedir. Genellikle tasavvuf bunlara karşı olanlar arasındaki tartışma birbirini ithama varacak düzeydedir. Biz makalemizde konusunu İslâm fıkhı açısından incelemeye gayret edeceğiz. Bunu yaparken öncelikle kaynaklarından istifade râbıtanın tarihî gelişimi, tanımı çeşitlerini anlatacağız. Ardından savunanlarla çıkanların delillerini ortaya koyarak değerlendirecek, sonunda çeşitlerine göre hükmünü koymaya çalışacağız.